Ένα από τα πιο στρεσογόνα γεγονότα που αντιμετωπίζει μια οικογένεια είναι η διαδικασία του διαζυγίου, το οποίο μπορεί να επιφέρει σοβαρές συνέπειες στην εξέλιξη και μετέπειτα πορεία ενός γονέα και ενός παιδιού. Η διαδικασία του διαζυγίου αποτελεί μια σημαντική αλλαγή στις ζωές των μελών της οικογένειας, μιας και αλλάζει το σύστημα. Ζώντας κυριολεκτικά μαζί μια ζωή, τώρα όλα τα μέλη πρέπει να μάθουν να ζουν χωριστά, αλλάζοντας τόσο τις ζωές τους, την καθημερινότητα τους, όσο και τις συνήθειες τους. Αρχικά λοιπόν, το διαζύγιο θεωρείται μια κατάσταση πένθους, μιας και κεντρικό θέμα είναι η απώλεια. Εξελίσσεται συνήθως σε τρεις διαδοχικές φάσεις.
•Οξεία φάση: Είναι μια περίοδος γεμάτη συγκρούσεις μιας και τις περισσότερες φορές, σε οικογένειες με παιδιά, το διαζύγιο δεν αποτελεί μια κοινή απόφαση. Οι γονείς νιώθουν έντονα συναισθήματα θυμού, πανικού, απώλειας. Αυτή η φάση έχει μικρή διάρκεια, εκτός από τις περιπτώσεις που πολλά ζευγάρια μένουν προσκολλημένα για χρόνια στην οξεία φάση, εξαιτίας των δικαστικών συγκρούσεων, λόγω επιμέλειας, διατροφών και περιουσιακών στοιχείων.
•Μεταβατική φάση: Σε αυτή τη φάση ξεκινά σιγά σιγά η αποδέσμευση του ενός γονέα από τον άλλον. Ξεκινά μια καινούργια περίοδος για τον καθένα ξεχωριστά, όπου αναπτύσσονται νέες σχέσεις, σε νέες εμπειρίες, μιας και επιζητούν αλλαγές σε διάφορα επίπεδα.
•Τελική φάση: Στην τελική φάση, η μονογονεϊκή οικογένεια είναι μια πραγματικότητα. Σε άλλες περιπτώσεις έχουμε την δημιουργία μιας νέας οικογένειας, με τον έναν από τους δυο γονείς ή και τους δυο να δημιουργούν νέες οικογένειες με άλλους συντρόφους. Αυτές οι φάσεις επιφέρουν και ορισμένες επιπτώσεις στις ζωές των γονέων και των παιδιών, μιας και η οικογένεια βιώνει αρκετές αλλαγές. Από την μια οι γονείς έρχονται αντιμέτωποι με μια σειρά από πολύπλοκα θέματα. Οι πιέσεις είναι αρκετές, ενώ παράλληλα βιώνουν έντονα συναισθήματα και καλούνται να βιώσουν και το πένθος τους.
Ο τρόπος αντίδρασης κάθε γονιού θα εξαρτηθεί από την προσωπικότητα του, από την στάση του περιβάλλοντος του, εάν δηλαδή έχει υποστηρικτικό περιβάλλον ή όχι, καθώς και πιο ειδικούς παράγοντες, όπως την διάρκεια του γάμου-σχέσης , την ηλικία του, την οικονομική κατάσταση. Από την άλλη τα παιδιά, αναλόγως το ηλικιακό στάδιο που βρίσκονται αντιμετωπίζουν διαφορετικά το διαζύγιο. Για παράδειγμα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας κατηγορούν πολλές φορές, τον εαυτό τους, για αυτή την απόφαση των γονιών τους. Φαντασιώνονται πως τα εγκαταλείπουν, άλλες φορές γίνονται επιθετικά, ενώ βιώνουν άγχος αποχωρισμού και οι παλινδρομήσεις αναπτυξιακών επιτευγμάτων είναι πολύ συχνές(πχ. πιπίλισμα δακτύλου, νυχτερινή ενούρηση). Τα παιδιά σχολικής ηλικίας πενθούν ανοιχτά τον γονιό που φεύγει από το σπίτι. Μεγάλο ποσοστό των παιδιών αυτής της ηλικίας εκφράζουν την τραυματική φαντασίωση ότι ο γονιός θα τα αντικαταστήσει με ένα ζώο, μια καινούργια μαμά, ένα καινούργιο μικρό παιδί. Αισθάνονται το διαζύγιο σαν μια προσωπική απόρριψη, με αποτέλεσμα να μην πιστεύουν καθόλου τον εαυτό τους και να αντιμετωπίζουν προβλήματα στις σχολικές τους επιδόσεις. Οι έφηβοι βιώνουν το διαζύγιο με έντονο θυμό. Βιώνουν αίσθημα προδοσίας, το οποίο μπορεί να εκδραματίσουν σε χρήση αλκοόλ και ουσιών. Υπάρχει πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης, αλλά και δυσκολιών στον ύπνο. Προληπτικές Στρατηγικές:
•Οι γονείς είναι σημαντικό να πάρουν την γνώμη του ειδικού.
•Μιλούν στα παιδιά μαζί για την απόφαση τους, αλλά και για τις αλλαγές που θα ακολουθήσουν.
•Ενθαρρύνουν τα παιδιά να κάνουν ερωτήσεις και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους.
•Διαβεβαιώνουν τα παιδιά ότι είναι και οι δυο γονείς δίπλα τους και ότι θα τα αγαπούν, ακόμα και αν αποφάσισαν να ακολο9υθίσουν χωριστούς δρόμους.
•Δημιουργούν μια κατάσταση ρουτίνας στις ζωές των παιδιών, ούτως ώστε4 να μην βιώσουν και άλλες αλλαγές, αφού έχου6ν να διαχειριστούν την απώλεια για αρχή.
•Αποφεύγουν τις κατηγόριες του άλλου γονιού, μπροστά στο παιδί, μιας και το παιδί βιώνει συναισθήματα θλίψης και ενοχικότητας.
•Δεν του συμπεριφέρονται σαν να είναι μεγάλος και σαν να είναι ικανό να βιώσει το βάρος των δικών του αναγκών.
•Δίνουν στα παιδιά χώρο και χρόνο για να επεξεργαστούν τα νέα δεδομένα και να αποδεχτούν την νέα κατάσταση.
•Τους εκδηλώνουν την αγάπη τους και οι δυο γονείς, μιας και βιώνουν συναισθήματα ανασφάλειας και αβεβαιότητας( πχ,. εμένα τι θα μου συμβεί, που θα μείνω; )
Μαργέτη Μαργαρίτα Ελισάβετ
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Εκπαιδευόμενη Συνθετική Ψυχοθεραπεύτρια
Βιβλιογραφία: Γ.Τσιάντης. (2001). Εισαγωγή στην Παιδοψυχιατρική. Αθήνα: Καστανιώτη.